Je kent het standaard liefdesverhaal wel; jongen ontmoet meisje, ze worden verliefd, ze trouwen, krijgen kinderen, leven nog lang en gelukkig tot de dood hen scheidt. Het lijkt dan ook iets vanzelfsprekends voor ons dat we ons leven uiteindelijk zullen delen met één partner. Maar is monogamie nog wel zo’n realistische verwachting? En worden we er eigenlijk nog wel gelukkig van?
Je kent het standaard liefdesverhaal wel; jongen ontmoet meisje, ze worden verliefd, ze trouwen, krijgen kinderen, leven nog lang en gelukkig tot de dood hen scheidt. Het lijkt dan ook iets vanzelfsprekends voor ons dat we ons leven uiteindelijk zullen delen met één partner. Maar is monogamie nog wel zo’n realistische verwachting? En worden we er eigenlijk nog wel gelukkig van?
Monogamie en de evolutietheorie
Vanuit de evolutietheorie is monogamie helemaal niet zo vanzelfsprekend. De evolutietheorie gaat er namelijk vanuit dat elke diersoort zich zal gedragen op een manier die voor zoveel mogelijk nageslacht zorgt. Vanuit die denkwijze is het veel voordeliger om voor meerdere partners te kiezen. De meeste dieren zijn dan ook niet monogaam in hun gedrag. Je zou kunnen zeggen dat de mens vanuit de natuur helemaal niet “voorgeprogrammeerd” is om monogaam te zijn. En dat ontrouw binnen relaties ons dus eigenlijk niet te verwijten valt; het zit immers in onze genen. Is het dan nog wel realistisch om van onszelf en onze partner te verwachten om eeuwig trouw te blijven?
De mens als denker
Zo simpel zit het natuurlijk ook weer niet in elkaar. Mensen zijn in staat om te redeneren en bewuste keuzes te maken die afwijken van wat ons instinct ons vertelt. Daarmee onderscheiden wij ons van de meeste diersoorten, die wel blindelings op hun instinct reageren. Wij willen onze partner niet bedriegen, dat overschrijdt onze grenzen en gaat tegen onze normen in. Het leidt tot schuldgevoelens, verdriet, woede en verwarring.
Wij zullen daarom ook proberen om deze gevoelens zoveel mogelijk te voorkomen en ons verzetten tegen de verlangens om vreemd te gaan. Dat lukt ons gelukkig meestal wel, maar soms is dat toch knap lastig en voor de één ook nog moeilijker dan voor de ander. Hoe lastig hangt ook weer af van je opvoeding, geloof, cultuur, behoefte aan geborgenheid én je genen. Ook je geslacht kan meespelen; mannen geven over het algemeen aan meer behoefte te hebben aan meerdere partners dan vrouwen (maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen!).
Een overvloed aan keuzes
Onze maatschappij wordt tegenwoordig gekenmerkt door een overvloed aan keuzemogelijkheden. Denk maar eens na hoeveel keuzes jij op een dag maakt. Neem je de fiets of de auto naar je werk? Wil je a-merk jam of ga je voor de goedkopere variant? Dat kan soms tot flinke keuzestress leiden. Maak ik wel de juiste keuze? Ga ik geen spijt krijgen? Je weet het bijna nooit zeker van tevoren.
Zo ook als je ervoor kiest om een relatie met iemand aan te gaan. Vroeger bepaalde familie of afkomst voor een groot deel met wie je zou gaan trouwen. Zelf had je daar niet veel over te zeggen. Je moest het maar doen met de persoon die je toegewezen kreeg, scheiden zat er ook niet in (behalve in zeer uitzonderlijke gevallen). Tegenwoordig is dat wel anders. Wij zijn vrij om zelf een partner uit te zoeken op basis van gevoelens en voorkeuren en scheiden is ook geen taboe meer. Wij zijn daardoor een stuk vrijer geworden in onze partnerkeuze, iets dat over het algemeen als een positief iets gezien wordt; meer keus betekent meer vrijheid en vrijheid is altijd iets goeds zou je denken. Maar is dat eigenlijk wel zo?
Keuzeoverbelasting
Wetenschappelijk onderzoek heeft al aangetoond dat er zoiets bestaat als keuzeoverbelasting (“choice overload” in het Engels), wij vinden een overvloed aan keuzes eigenlijk helemaal niet zo prettig als we zelf lijken te denken. Mensen blijken sneller en meer aankopen te doen wanneer zij niet tussen te veel opties hoeven te kiezen, dan wanneer ze uit heel veel opties moeten kiezen. Wanneer er meer opties zijn om te kiezen verwacht je op voorhand meer gevoelens van spijt. Je weet wat je had kunnen hebben als je anders gekozen had. Er is bij meer keuzeopties dan ook een grotere kans dat er een uitkomst bij zit die je liever had gehad. Dit leidt tot nare gevoelens wanneer we denken aan het maken van een beslissing, waardoor we liever helemaal geen beslissing meer maken. Vooral mensen die altijd streven naar het allerbeste (zogenaamde “maximizers”) zijn hier erg gevoelig voor.
Dat wij tegenwoordig zo vrij zijn in het kiezen van een partner heeft daarom misschien wel een erg vervelende keerzijde; keuzeoverbelasting. Er zitten tussen die 7 miljard mensen op de aardbodem een hele hoop leuke en aantrekkelijke mensen die je nee zult moeten verkopen op het moment dat je kiest voor een monogame relatie. Wanneer de roze wolk van je huidige relatie een beetje verdwenen is (en dat gebeurt bij iedere relatie) worden die andere potentiële partners ook plots nog eens veel aantrekkelijker, wat het nog moeilijker maakt om je gelukkig te blijven voelen in de relatie waar je al in zit.
Oplossing
Er zijn natuurlijk nog genoeg mensen voor wie de traditionele monogame relatie wel werkt. Maar veel mensen zitten in een innerlijke strijd tussen twee kwaden; ongelukkig blijven in een monogame relatie, of toegeven aan je verlangens en je partner verlaten of bedriegen met alle gevolgen van dien. Er is ook nog een derde optie; de zogenaamde “open relatie”. Hierbij kiezen stellen ervoor om zich open te stellen voor anderen binnen hun relatie onder bepaalde afspraken. Helaas werkt dit type relatie ook maar voor een heel klein deel van de bevolking. Uiteindelijk delen wij onze partner nu eenmaal niet graag en worden we snel jaloers.
Hoe kunnen al die stellen die ongelukkig in een monogame relatie zitten dan geholpen worden? Allereerst is het belangrijk om deze twijfels en gevoelens uit te spreken. Wellicht heeft jouw partner deze gevoelens ook. Zo kunnen jullie samen ontdekken waar jullie grenzen liggen en werken naar een relatie met regels die wel werkt voor jullie. Bedenk je ook goed wat je weggooit op het moment dat je ervoor kiest om je partner waar je al jaren mee samen bent en door-en-door kent te verlaten voor iemand die je pas net kent. Ook in die nieuwe liefde zal de roze wolk na een tijdje weer verdwijnen en kom je voor hetzelfde probleem te staan..
En hoe denk jij zelf over monogamie? Een onhaalbaar ideaalbeeld of kun jij het mooie er nog wel van inzien?