Ik ontmoette Sandra toen ze een workshop bij me volgde. Ze was de eerste, meer dan een uur te vroeg. Mijn stagiaire, een Hbo Psychologie student, zorgde voor de ontvangst en ik hoorde ze in de ontvangstruimte levendig met elkaar praten. Langzamerhand kwamen de andere deelnemers binnen druppelen en mijn assistent zei, toen ik haar bij het koffiezetapparaat tegen kwam, dat we geluk hadden dat Sandra er als eerste was, omdat zij er met haar warmte en hartelijkheid voor zorgde dat de andere deelnemers zich al gauw op hun gemak voelden.
De vonken slaan over
Ik ontmoette Sandra toen ze een workshop bij me volgde. Ze was de eerste, meer dan een uur te vroeg. Mijn stagiaire, een Hbo Psychologie student, zorgde voor de ontvangst en ik hoorde ze in de ontvangstruimte levendig met elkaar praten. Langzamerhand kwamen de andere deelnemers binnen druppelen en mijn assistent zei, toen ik haar bij het koffiezetapparaat tegen kwam, dat we geluk hadden dat Sandra er als eerste was, omdat zij er met haar warmte en hartelijkheid voor zorgde dat de andere deelnemers zich al gauw op hun gemak voelden. De workshop, met een mengeling van theorie en praktische oefeningen, liep lekker. Ik merkte dat één van de mannen erg van Sandra gecharmeerd was en verheugde me er stiekem op, dat dit wellicht het begin van iets moois zou zijn. Ik twijfelde er niet aan, dat ze aansluitende aan de workshop samen wat zouden gaan drinken, zo sloegen de vonken over. Over en weer. Het zou niet de eerste keer zijn, dat zoiets gebeurt en ik word er altijd weer blij van. Ik zag hier voor mijn ogen iets opbloeien.
Een aantrekkelijke partner afwijzen
Dacht ik tenminste. Want wat gebeurde er voor mijn ogen? Sandra werd onzeker, trok zich terug, reageerde zelfs geïrriteerd toen Dirk-Jan bij de volgende oefening in tweetallen met haar samen wilde werken. Tegelijkertijd zag ik, dat ze hem wel leuk vond: toen hij met een andere deelneemster ging oefenen, keek ze steeds om en ik zag dat ze spijt had van haar reactie. Wat gebeurde er hier? Het gedrag van Sandra komt bijna uit het boekje… dit is een voorbeeld van een angstige hechting. In diverse laboratorium onderzoeken is gebleken dat er een groot verschil is tussen mensen met een angstige hechting en mensen met een veilige hechting als ze geconfronteerd worden met een aantrekkelijke mogelijke partner. Mensen met angstige hechting bleken sneller initiatief tot communicatie te nemen maar als de ander positief reageerde werden ze nerveus en trokken ze terug. Dit terwijl minder angstige mensen de positieve reactie van de ander gewoon accepteerden.
Wetenschappelijk onderzoek
Hier is in de afgelopen jaren heel veel onderzoek naar gedaan (onder andere door mij tijdens mijn promotie-onderzoek naar het verhogen van de slagingskans!), omdat het echt een groot maatschappelijk probleem is. Een van de onderzoeken die specifiek op het gedrag van Sandra slaat, is het onderzoek door Bartz & Lydon in 2006, een vervolg daarop is in 2010 door Mikulincer en Shaver uitgevoerd. De literatuurverwijzing naar beide wetenschappelijke artikelen vind je onderaan deze blog.
Conflicterende behoeften en een verwrongen perceptie
Mikulincer en Shaver wilden toetsen in hoeverre zichzelf van deze conflicterende behoeften en gedragingen bewust waren en deden hier voor zes experimenten. Hieruit bleek dat positieve liefdevolle benadering bij angstig gehechte mensen niet alleen ambivalente gevoelens oproepen maar vooral ook dat ze uitingen van de ander vaak verkeerd begrijpen. Een positieve uiting kan leiden tot angst om afgewezen te worden, twijfel aan de intenties van de partner en het gevoel in de steek gelaten te worden. Het vreemde was dat een negatieve uiting van een partner juist vaak leek te lijden tot een affectieve reactie. Aantrekken en afstoten, een verwrongen perceptie. En die ambivalentie bleek groter te worden als de angstig gehechte mensen dachten aan het beginnen van een relatie maar bleek ook groter te worden als die mensen dachten aan het beëindigen van de relatie.
Narcistische man meest populair
Bij Sandra was deze angstige hechting veroorzaakt door achtereenvolgende relaties met mannen met narcistische trekken. Helaas denken veel vrouwen nog altijd, dat de ideale man voldoet aan de omschrijving: aantrekkelijk, zelfbewust en met humor. Klinkt dat jou goed in de oren? Pas dan op! Want als iemand die zich bij een eerste kennismaking op deze manier presenteert, hoeft dat helemaal niet zo positief te zijn. Juist narcisten presenteren zich namelijk zo. Let op, dat wil natuurlijk niet zeggen dat alle mannen die aantrekkelijk, zelfverzekerd en met humor overkomen narcistisch zijn (niet alle dieren met zwart witte vlekken en vier poten en een staart zijn koeien). Maar de kans erop is wel groot. Dat Sandra daar diverse keren ingetrapt is, is overigens niet vreemd. Om de een of andere reden hebben we in de afgelopen eeuw in toenemende mate het idee gekregen dat uiterlijkheden en uitstraling belangrijker zijn dan innerlijke zaken als betrouwbaarheid, loyaliteit, aandacht en dergelijke. Zou het succes van Holleywood, de filmindustrie die in de jaren vijftig op zijn top was, daar mee te maken hebben? Er zijn veel films waarin de stoere, egocentrische, ijdele mannen worden verheerlijkt. Ten onrechte. Een relatie met een narcist is niet goed voor je. Helaas zorgt narcisme bij mannen op korte termijn voor succes bij het speed daten en daten via internet en dating-apps. Voor een wetenschappelijk onderbouwing hiervan verwijs ik graag naar het artikel van Jauk e.a. (2016) dat hieronder bij de literatuurverwijzingen vermeld staat. Ik ga weer even terug naar mijn werk als psycholoog bij Mens & Relatie. Want het verhaal van Sandra is nog niet afgelopen. Integendeel!
Een fijne jeugd en toch onzeker: Thomas
Enkele weken later had ik een gesprek met Thomas. Hij had een partnervoorstel gekregen met Sandra, maar voelde zich onzeker over hoe hij het aan moest pakken. De profielschets sprak hem erg aan en hij wilde het niet verknoeien door een onhandige start. Thomas vroeg op advies van zijn consulent een consult per videobellen (skype) aan. Hij had een aantal leuke partnervoorstellen gehad, maar geen van de drie dames wilde hem een tweede keer ontmoeten. Bij terugkoppeling noemden ze hem onzeker, terwijl de consulent hem juist zelfverzekerd en daadkrachtig vond. Zijn baan als internationaal inkoper, waarvoor hij het vliegtuig in en uit ging, wijst ook naar iemand die goed kan onderhandelen, wat niet zo past bij onzekerheid. De consulent vroeg zich af, wat er speelde en vroeg Thomas om mij eens te consulteren. Hij vertelde me hoe de ontmoetingen gingen en alles wees op een onveilige hechting. Thomas kon zich dat niet voorstellen, aangezien hij een fijne jeugd had gehad en nog steeds een goede band met zijn ouders, nu woonachtig in een aanleunwoning vlak bij, en zus had. Hij heeft goede vrienden, al sinds de middelbare school, een prettig contact met buren en collegae. Toch paste het gedrag dat hij vertoont bij de kennismakingen bij iemand met een onveilige hechting.
Borderline
Toen Thomas me echter vertelde over de relatie met de moeder van zijn kinderen, met wie hij niet getrouwd was, maar tien jaar lang een LAT-relatie had gehad, vielen de puzzelstukjes op zijn plaats. De manier waarop hun relatie was verlopen, haar heftige emoties en zelfs borderline-achtige gedrag, met afwisselend afstand nemen en dan weer juist claimend en jaloers gedrag naar hem toe, wijst op een onveilige hechting van haar kant. Thomas, vanuit zijn jeugd veilig gehecht, raakte hier verward door, zocht naar manieren om haar gerust te stellen en de relatie wel te laten werken. Lang, heel lang, bleef hij door ploeteren. Zich niet bewust van het feit, dat het hem emotioneel aan het uithollen was. Voor de partner is de relatie met iemand die hoog scoort op onveilige hechting heel verwarrend.
Destructieve relaties
Jan Storms schreef een goed boek over dit onderwerp: Destructieve relaties op de schop. psychopathie herkennen en hanteren. Een destructieve relatie kan iedereen overkomen. Een geestelijke stoornis is niet altijd aan de buitenkant te merken. Destructieve mensen doen zich meestal mooier voor dan ze zijn. In zijn boek geeft hij bruikbare tips over hoe je je hier tegen kunt beschermen en hoe je de schade kunt herstellen. Geen overbodige luxe, voor iedereen die een ouder of partner heeft gehad met borderline gedrag, met een alcoholprobleem, met een narcistische stoornis of zo sterk autistisch dat je je als kind of partner steeds afgewezen voelt.
Liefde heelt
Een relatie met een partner met een veilige hechting werkt helend op het moment dat je het mechanisme door hebt. Voor Sandra werd steeds meer duidelijk welke impulsen door haar onveilige hechting werden veroorzaakt en wat haar echte gevoelens waren. Voor Thomas was het, met de kennis over hechting die hij nu had, achteraf duidelijk wat er, ondanks zijn eigen veilige hechting, mis gegaan was in zijn vorige relatie. Sandra en Thomas werden voorgesteld aan elkaar. Nadat ze elkaar in zes weken tijd vijf keer hadden gezien, maakten ze samen een afspraak met mij en vroegen mij, om ze te helpen aan elkaar uit te leggen wat er speelde aan hechtingsproblematiek. Hiervoor kwamen ze naar Venlo, hoewel dat 180 km rijden was. Toch hadden ze dat er voor over. Erg slim. Want voor een buitenstaander als ik, is het lang zo beladen niet als voor jezelf, waardoor de boodschap, zonder de emotionele ruis, beter tot zijn recht komt. Ze vonden elkaar de moeite waard om dit serieus aan te pakken. Groot gelijk! Vorige week mailde ik Thomas hoe het nu met ze is en ik kreeg een enthousiast en hartverwarmend bericht terug. Inmiddels zijn ze anderhalf jaar bij elkaar en hun liefde blijkt alleen maar sterker te worden.
Ervaringen in de liefde vormen je, soms positief, maar soms staan ze nieuw liefdesgeluk in de weg.
Voor mijn promotieonderzoek naar de slagingskans van de partnerzoekenden heb ik duizenden artikelen hierover gelezen. En sommige daarvan herken ik in mijn dagelijks werk. Voor Sandra en Thomas heeft dat zijn toegevoegde waarde bewezen zoals ik dat in dit blog toelicht.
Boekentip
- Jan Storms. Destructieve relaties op de schop. Psychopathie herkennen en hanteren. Uitgeverij Ankh Hermes, 2014.
Wetenschappelijk onderzoek
- Bartz, J.A., Lydon, J.E. (2006). Navigating the interdependence dilemma: Attachment goals and the use of communal norms with potential close others. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 1, 77-96 link
- Jauk, E., Neubauer, A. C., Mairunteregger, T., Pemp, S., Sieber, K. P., & Rauthmann, J. F. (2016). How alluring are dark personalities? The dark triad and attractiveness in speed dating. European Journal of Personality, 30, 125–138. DOI: 10.1002/per.2040
- Mikulincer, M., Shaver, P.R., Bar-on, D.N., Ein-Dor, T. (2010). The pushes and pulls of close relationships: Attachment insecurities and relational ambivalence. Journal of Personality and Social Psychology, 98, 3, 450-468. DOI: 10.1037/a0017366